- Μίθρας
- Αρχαία θεότητα των Αρίων. Η ινδική (βεδική) θρησκεία τον κατέταξε μεταξύ των σπουδαιότερων θεών του πανθέου της, ενώ στην Περσία, ο ζωροαστρισμός μεταξύ των δαιμόνων. Με την πάροδο του χρόνου όμως ο ζωροαστρισμός τον δέχτηκε ως υπέρτατο άγιο (γιαζάτα), στον οποίο «ο Άχουρα Μάζντα (Ωρομάσδης) ανέθεσε την εποπτεία του κόσμου». Πολύ γρήγορα, όμως, λόγω και μερικών αρχικών ουρανικών χαρακτήρων, ο Μ. ταυτίστηκε με τον Ήλιο που «εποπτεύει του κόσμου» από τον ουρανό. Ο Μ. απέκτησε εξάλλου τον χαρακτήρα «σωτήρα», προστάτη της ανθρωπότητας, που φρόντιζε για τις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων και μετά τον θάνατο τους συνόδευε στο τελευταίο ταξίδι. Η νέα αυτή μορφή του θεού ξεπέρασε τα όρια της μαζδαϊκής θρησκείας και με την περσική διασπορά διαδόθηκε στον ελληνορωμαϊκό κόσμο ως αυτόνομη θεότητα, γύρω από την οποία δημιουργήθηκε μια νέα θρησκευτική μορφή, τα μυστήρια του Μ. Εδώ ο Μ. πήρε την ονομασία του «Αήττητου Ηλίου» και τιμήθηκε ως δημιουργός ή ως συντηρητής της τάξης του κόσμου, ύστερα από τον φόνο ενός κοσμικού ταύρου από τον οποίο προήλθε το αγαθό μέρος της φυσικής και ανθρώπινης πραγματικότητας. Ο φόνος του ταύρου (ταυροκτονία), που απεικονίζεται συχνά στα μιθραϊκά μνημεία, αποτελούσε επίσημη θυσία κατά τη λατρεία του θεού.
Λεπτομέρεια ανάγλυφου ελληνιστικής-ρωμαϊκής τέχνης, όπου απεικονίζεται ο θεός Μίθρας να σκοτώνει έναν κοσμικό ταύρο, από τον οποίο πιστευόταν ότι προήλθε το αγαθό μέρος της φυσικής και ανθρώπινης πραγματικότητας (Μουσείο Δαμασκού, Συρία).
* * *Μίθρας, ὁ (Α)θεός τού φωτός, τής δικαιοσύνης, τής διαλαγής και τού πολέμου.
Dictionary of Greek. 2013.